Asperger sendromu, insanların nasıl davrandığını, dünyayı nasıl görüp anladığını ve başkalarıyla nasıl etkileşimde bulunduğunu etkileyen gelişimsel bir engelin eski adıdır. Öğrenme güçlüğü tanısı olmayan bazı otistik kişiler için tanısal bir terim olarak kullanılmışsa da, artık otizm için tanısal bir terim olarak kullanılmamaktadır. Genel olarak, artık Asperger sendromu olarak adlandırılan şeyin otizm spektrumunun bir parçası olduğu ve ayrı bir terime gerek olmadığı kabul edilmektedir.
Asperger Sendromu Belirtileri Nelerdir?
- Ortalama veya Ortalamanın üzerinde bir zeka, iyi dil becerileri ve yaratıcılıklarına rağmen genellikle hayatı zor bulabilirler. Sosyal iletişim ve etkileşimde zorlanabilirler.
- Sosyal kuralları veya ipuçlarını anlamazlar, arkadaş edinmekte ve başkalarının ne düşündüğünü anlamakta zorlanabilirler
- Soyut düşünmeyi anlamazlar
- Göz teması kuramazlar
- Daha çok yalnız vakit geçirmek isterler
- Tek bir ilgi alanına takıntılı oldukları görülebilir
- Resmi bir dil kullanmak, çok yüksek veya monoton bir sesle konuşmak gibi alışılmadık davranışlar dikkat çeker
- Katı rutinler (aynı yemekleri yemek, aynı giysileri giymek) veya belirli davranışları tekrarlarlar, değişime iyi yanıt veremezler
- Görüş ve inançlar konusunda sağlam duruşları vardır
- Parlak ışığa veya yüksek sese karşı hassasiyetleri olabilir
- Koordinasyon eksikliğine bağlı sakarlıklar gözlenir
- Örüntüleri kolayca tanıma yetenekleri vardır
- Güçlü odaklanma ve detaylara dikkat etme becerileri yüksektir
Çocuğunuz ayrıca rol yapma oyunlarında sorun yaşayabilir, kucağa alınmak veya dokunulmak istemeyebilir ya da seslere, kokulara veya tatlara karşı alışılmadık tepkiler verebilir. Bunlar çocuğunuzun doktoru, öğretmeni, bakıcısı, ve ebeveyn olarak sizin tarafınızdan fark edilebilir. Çocuğunuzun iletişim ve sosyal becerilerinin uygun şekilde gelişmediğinden şüpheleniyorsanız mutlaka bir uzman psikolog ve çocuk doktoru ile görüşün.
Asperger Sendromunun Nedenleri Nelerdir?
Asperger sendromuna tek bir şey neden olmaz. Bazı teoriler hamilelik sırasında ve doğumdan sonra bazı faktörlerin bir çocuğu otizm spektrum bozukluğu teşhisi açısından daha yüksek risk altına sokabileceğini söyler. Diğer literatür bilgileri aşağıdaki gibidir;
- Kromozomal bir anormallik ( Rett sendromu veya Fragile X sendromu gibi).
- Annenin hamilelik sırasında reçeteli ilaç kullanması (nöbetler veya duygudurum bozuklukları için valproik asit veya anksiyete için talidomid gibi).
- Yaşlı ebeveynlerden doğmuş olmak.
- Viral Enfeksiyonlar
- Doğum öncesi komplikasyonlar
- Hava kirleticiler
Beyin görüntüleme çalışmaları, Asperger’i olanlarla olmayanların beyinlerinin belirli bölgelerinde yapısal ve işlevsel farklılıklar olduğunu göstermiştir. Bu farklılıklar, fetal gelişim sırasında embriyonik hücrelerin anormal göçünden kaynaklanıyor olabilir, bu da beynin kablolanma şeklini etkiler ve daha sonra düşünce ve davranışı kontrol eden sinir devrelerini etkilemeye devam eder.
Asperger Sendromunun Risk Faktörleri Nelerdir?
- Erkek olmak
- Depresyon veya anksiyete gibi eşlik eden bir ruh sağlığı bozukluğunun varlığı
- Ailede otizm spektrum bozukluğu veya diğer ruh sağlığı sorunları öyküsü
- 10 haftadan fazla prematüre doğmak
- Frajil X sendromu, tüberoskleroz, epilepsi ve Tourette sendromu gibi başka bir tıbbi rahatsızlığa sahip olmak
- Yaşlı ebeveynlerin çocuğu olarak doğmak
Asperger Sendromu Tanısı Nasıl Konulur?
Asperger sendromu için özel bir test yoktur. Bununla birlikte, teşhis eğitimi almış profesyoneller bazen Otizm Spektrum Derecelendirme Ölçekleri (ASRS), Gilliam Otizm Ölçekleri (GARS-3), Çocukluk Otizm Derecelendirme Ölçeği (CARS 2) ve Otizm Tanısal Gözlem Çizelgesi (ADOS-2) gibi görüşme ve anketlerin bir kombinasyonunu kullanarak bilinçli klinik kararlar verirler.
İşitme, kan testleri veya röntgen gibi fiziksel testler, diğer durumları ekarte edebilir ve fiziksel bir bozukluğun semptomlara neden olup olmadığını belirleyebilir. Çok çeşitli semptomlar nedeniyle erken teşhis zor olabilir, bu nedenle doğru bir teşhis veya uygun tedavi yetişkinliğe kadar gerçekleşmeyebilir.
Asperger Sendromu Tanısı Koymanın Zorlukları Nelerdir?
Tanı koymanın zorluklarından biri semptomları obsesif kompulsif bozukluk (OKB), dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB), sınırda kişilik bozukluğu (BPD) veya karşıt olma karşı gelme bozukluğu (ODD) gibi diğer yaygın ruh sağlığı durumlarıyla karıştırabilmesidir.
Asperger Sendromunun Tedavisi Nasıl Uygulanır?
Tanı aldıktan sonra, çeşitli terapiler ve sosyal destekler kişinin düşünme, dış dünyayı algılama ve başkalarıyla etkileşim kurma şeklindeki farklılıkları yönetmeyi öğrenmesine yardımcı olabilir. Terapilerde neler yaparız?
- Eğitim ve akademik becerilerini geliştirmek;
- Notları düzenlemek, ev ödevi hedeflerini yönetmek ve herhangi bir özel öğrenme ihtiyacını ele almak. Destek, daha gelişmiş bir müfredat ihtiyacını da içerebilir.
- Uygun sosyal becerilerin kazanılması
- Sosyal ipuçlarını nasıl okuyacağını ve bunlara nasıl yanıt vereceğini öğrenerek başkalarıyla etkileşimlerini geliştirmek için stratejiler öğrenmek
- İletişim becerileri eğitimi
- Konuşma başlatmayı ve sürdürmeyi öğrenme
- Sorularda, onaylamalarda, anlaşmazlıklarda ve talimatlarda ses tonunun nasıl kullanılacağını ve sözlü ve sözsüz ipuçlarının nasıl yorumlanacağını ve bunlara nasıl yanıt verileceğini öğrenme
- Bilişsel davranışçı terapi (CBT)
- Duygularını kontrol etmeyi, takıntılı ilgilerini ve tekrarlayan rutinlerini azaltmayı öğrenme
- Davranış değişiklikleri ve destekler
- Olumlu davranışları destekleme ve etkisiz davranışları azaltma stratejileri
- Mesleki veya fiziksel terapi: Bu, duyusal entegrasyon sorunları veya zayıf motor koordinasyonu olanlara yardımcı olabilir.
- İlaç tedavisi: Asperger Sendromu için ilaç yoktur, ancak bir kişi anksiyete gibi semptomları tedavi etmek için ilaç kullanabilir.
Asperger Sendromu Olan Kişilere Nasıl Davranılır?
Basit cümleler ve yönergeler gerekebilir. Sosyal becerilerini geliştirmek için göz kontağı, onaylama, soru sorma, teşekkür etme, izin isteme gibi davranışlarımıza üşenmeden devam etmek gerekir.
Sosyal kuralları, ipuçlarını anlayamamak, arkadaş edinme ve başkalarının ne düşündüğünü anlamakta zorlanma, kısacası iletişim ve etkileşimde yaşadıkları zorluklar endişe, kafa karışıklığı ve hayal kırıklığı hissetmelerine neden olabilir. Bazen aileleri ve arkadaşları da bu duyguları yaşayabilir. Duygulara odaklanarak duyguları öğretmenin sürekliliği sağlanmalıdır.
Ebeveynler ve diğer bakıcılar, Asperger Sendromunu daha derinlemesine anlamaya, dolayısı ile daha iyi desteklemeye yardımcı olacak öğrenme deneyimlerinden yararlanabilirler. Uzman bir psikolog desteği alarak bazı stratejiler öğrenebilirler. Öğretim stratejileri ve terapiler yaşam kalitesini artıracaktır.
Asperger Sendromu ve Otizm’in Farkı Nedir?
Asperger Otizm
- Sosyal etkileşimde zorluklar Sosyal etkileşimde zorluklar
- Sözel olmayan iletişim becerilerinde zorluklar Sözel Olmayan İletişim Becerilerinde zorluklar
- Kısıtlı davranış ve İlgi alanları Kısıtlı davranış ve İlgi alanları
- Dil ve bilişsel gelişimde gecikmeler yok Dil ve bilişsel gelişimde gecikmeler var
- Ortalama veya Ortalama Üzerinde Zeka
- genellikle başkalarıyla etkileşim kurmak için güçlü bir istek sosyal etkileşime daha az ilgi
- sosyal normları ve ipuçlarını anlamakta zorlanma
- Belirtiler hafif Belirtiler hafif olmayabilir
Sonuç olarak, Otizm ve Asperger Sendromu birçok ortak özelliğe sahip olmakla birlikte, müdahale ve destek için farklı yaklaşımlar gerektiren farklı durumlardır. Bu farklılıkları anlamak, uygun desteği sağlamak ve bu koşullara sahip bireylerin potansiyelini en üst düzeye çıkarmak için çok önemlidir.
Yetişkinlerde Asperger Sendromu Nasıl Kendini Gösterir?
- Sözel ve sözel olmayan iletişimde ve sosyal etkileşimde zorlanma
- Duygularını düzenlemekte veya başkalarının duygularını anlamakta zorlanma.
- Bazı kişilerde sadece birkaç belirti görülürken bazılarında birden fazla belirti görülebilir. Asperger hastaları genellikle çevrelerindeki dünyaya uyum sağlamayı öğrenirler. Birçok yetişkin semptomlarını gizlemeyi öğrenir.
- Yoğun odaklanma özellikleri okul veya işyeri ortamında faydalı olabilir. Bir konuya veya soruna uzun süre konsantre olmalarını sağlar ve bu da daha fazla problem çözme becerisine yol açabilir.
- Kişinin yürüyüşünde farklılıklar ya da yazı yazmak veya kıyafet iliklemek gibi ince motor becerilerinde zorluklara neden olabilir.
- Yakın arkadaşlıklar kurmakta veya sürdürmekte zorlanır. Bunun nedeni, başkalarıyla iletişim kurmada veya başkalarının duygularını işlemede yaşanan zorluklar olabilir.
- Bazı yetişkinler de takım aktiviteleri yalnız yapmayı tercih eder. Bu tercih, kişinin yakın bağlantılar kurmasını daha zor hale getirebilir.
Asperger Sendromuna Eşlik Eden Başka Rahatsızlıklar
Asperger Sendromu; depresyon, bipolar bozukluk (öncelikle bipolar II), anksiyete bozuklukları (sosyal anksiyete bozukluğu, yaygın anksiyete bozukluğu ve panik bozukluğu en yaygın olanlarıdır), dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi çeşitli komorbid bozukluklarla birlikte görülebilir.
Asperger Sendromu ve Romantik İlişkiler
Klinik deneyimler, bu tür ergenlerin ve genç yetişkinlerin akran ilişkileri geliştirmekte, birbirlerinin düşünce ve hislerini anlamakta önemli zorluklar ve gelişimsel olarak gecikmeler yaşasalar da çoğunun romantik bir ilişki istediğini tespit etmiştir. Bu genç yetişkinlerin sosyal konuşma becerileri, kendini anlama ve yansıtmaları, duyguları, özellikle de şefkati iletme becerileri sınırlıdır. Ayrıca belirli duyusal deneyimlere karşı aşırı hassasiyet gösterebilirler. Reddedilmek, alay edilmek ve eziyet edilmekten olumsuz etkileneceklerdir, saf ve savunmasızdırlar. Tüm tanısal özellikleri çocukluk boyunca ilişki becerilerini etkileyecek ve sonunda bir yetişkinin uzun vadeli başarılı bir ilişki kurma becerisini sınırlayacaktır.
Asperger Sendromu Özel Eğitim Gerektirir mi?
Sosyal beceriler, dil ve konuşma becerileri, duygusal zekanın gelişmesi için özel eğitim desteği gereklidir.
Asperger Sendromlu Çocuğu Olan Ailelere Öneriler
- Asperger Sendromu hakkında mümkün olduğunca çok şey öğrenin. Her çocuk farklıdır. Çocuğun kendine özgü semptomları, güçlü yönleri ve ilgi alanları hakkında da bilgi edinmek, yoğun ilgi alanlarını teşvik etmek ve desteklemek gerekir, çünkü bunlar bir motivasyon kaynağı sağlayabilir, öz saygısını artırabilir ve potansiyel olarak gelecekteki fırsatlara yol açabilir.
- Zıplama, şınav, yakalamaca, basketbol, sallanma ve bisiklete binme gibi egzersizlerle çocuğun koordinasyonunu geliştirmesine yardımcı olun. Merkez bölgesini güçlendirmek, omurgasını desteklemeye yardımcı olacaktır. Günlük egzersiz, aşırı aktif stres tepki sistemini sakinleştirmeye de yardımcı olur.
- Ev Ortamını öngörülebilir, yapılandırılmış ve güvenli hale getirin ki güvenlik hissi sağlamış olun.
- Çocuğunuzun aşırı duyusal yüklenmesini ve kaygısını en aza indirin ve yönetin. Asperger Sendromu olan çocuklar duyusal işleme sorunları yaşadıkları ve birden fazla duyusal uyaranı tipik bir şekilde entegre etmekte zorlandıkları için kolayca bunalırlar. Başkaları için zararsız olan sesler, ışıklar, kalabalıklar ve hareketler bu çocuklar için acı verici olabilir. Bazı dokular, yiyecekler ve kokular da aşırı duyusal yüklenmeye neden olabilir. Özel ihtiyaçları olan çocuklarda aşırı duyusal yüklenmeyi en aza indirmeye ve endişeli bir çocuğu sakinleştirme becerileri için uzman bir psikolog desteği alabilirsiniz.
- Duygusal bağlantılar kurmak ve özel ilgi alanlarını paylaşarak çocuğunuzla etkileşim kurmak, ilişkiler ve sosyal beceriler geliştirmeyi öğrenmesine yardımcı olacaktır. Sosyal beceri eğitimi Asperger Sendromlu çocuklara büyük fayda sağlayabilir. Konusunda uzmanlaşmış terapistler veya psikologlar gibi profesyonellerle çalışmak, çocuğun sosyal iletişim becerilerini geliştirmesine, sosyal ipuçlarını yorumlamasına ve sosyal etkileşimleri yönlendirmesine yardımcı olabilir. Ayrıca çocuğun kendini daha net ifade etmesine de yardımcı olabilir.
- Sağlıklı beslenme alışkanlıklarını ve planlı aile yemeklerini alışkanlık haline getirin. Yapay renk ve içeriklere sahip gıdaların yanı sıra glüten ve süt ürünleri gibi yaygın tetikleyici gıdalardan kaçının.
