Bir kaygı bozukluğu olan panik bozukluk basitçe, zararsız ipuçlarının feci şekilde yanlış yorumlanmasıdır. Kaygı, hayatta kalma, varlığımızı koruma ve varlığımızı iddia etme konusundaki kişisel ihtiyacımızın sonucudur. Kişinin korkunç bir panik atağa neden olabileceğine inandığı durumlardan korkması ve kaçınması panik bozukluk olarak adlandırılır.
Anksiyete bozuklukları arasında bu en büyük olanıdır. İlk kriter, kişilerin “kriz” ya da “atak” diyerek ifade ettikleri panik atağın varlığıdır. Panik atağı normal korkudan ayıran şey, gerginlik, çarpıntı gibi tüm semptomların 10 dakika içinde zirveye ulaşmasıdır. Bu çok cömert bir standarttır çünkü panik atak geçiren çoğu insan 2 dakika içinde zirve yapar. 10-30 dakikanın sonunda kendiliğinden geçer.
Ancak panik atağın varlığı tek başına yeterli olmayacaktır, çünkü panik ataklar, spesifik fobiler gibi başka bozukluklarda da ortaya çıkabilir. Eğer fobiniz yeterince güçlüyse panik atak geçirebilirsiniz. Panik bozukluğunu bu kadar yıpratıcı yapan şey ikinci kriterdir, yani kişinin hayatını değiştirmeye başlaması. Hastalar hayatlarını bir şekilde zayıflatmaya başlarlar, çünkü başka bir panik atak geçirmemek için her şeyi yaparlar. Kişi bundan kaçınmak için hiçbir şey yapmasaydı “panik bozukluk” diyebilirmiydik? Hayır.
Bir kişi ilk kez panik atak geçirdiğinde, %99 oranında bir ya da iki tepkisi olur. Ya kalp krizi geçirmiş gibi ölüyordur ya da kelimenin tam anlamıyla deliriyordur.
Panik Bozukluk Başka Hangi Rahatsızlıklarla Görülür?
Panik bozukluk; panik atak, agorafobi, agorafobili ve agorafobisiz panik bozukluk ve panik öyküsü olmayan agorafobi olarak tanımlanır. Sıklıkla agorafobi ile birlikte görülür ve bu durum agorafobili panik bozukluğu olarak adlandırılır. Bağımsız olarak ortaya çıkıyorsa panik bozukluğu olmaksızın agorafobi olarak adlandırılır. Panik atak, panik bozukluğun çekirdek sendromudur.
Panik bozukluk; spesifik fobiler, sosyal fobi, genel kaygı bozukluğu, ayrılık anksiyetesi, major depresyon ve madde kötüye kullanımı gibi rahatsızlıklarda da görülür. Genellikle geç ergenlik ve erken yetişkinlik döneminde başlar. Yardım istemek için genelde ortalama 34 yaşından sonra bir uzman desteğine başvururlar. Kadınlarda erkeklere oranla 2 kat fazla görülür. Agorafobi ağırlaştıkça bu oran kadınlara doğru iyice kayar.
Panik Bozukluğunun Tanı Kriterleri Nelerdir?
Panik bozukluğunun tanı kriterlerine göre temel özelliği belirli bir durum veya koşullar dizisiyle sınırlı olmayan ve bu nedenle öngörülemeyen, tekrarlayan şiddetli anksiyete (panik) ataklarıdır. Diğer anksiyete bozukluklarında olduğu gibi, baskın semptomlar arasında ani başlayan çarpıntı, göğüs ağrısı, boğulma hissi, baş dönmesi ve gerçek dışılık hissi (depersonalizasyon veya derealizasyon) yer alır. Genellikle ikincil bir ölüm, kontrolü kaybetme veya delirme korkusu da vardır. Panik bozukluğu, ataklar başladığı sırada hastada depresif bir bozukluk varsa ana tanı olarak verilmemelidir; bu durumlarda panik ataklar muhtemelen depresyona ikincildir.
Panik bozukluğu tanısı konması için; panik ataklarının tekrarlayıcı ve beklenmedik olması ve en az bir atağın ardından bir ay boyunca ek ataklar, atağın sonuçları veya davranış değişiklikleri hakkında endişe duyulması gerekir. Panik atak, genellikle kaçma duygusu üzerine kuruludur ve nadiren de olsa savaşma duygusu da yer alır.
Panik Bozukluk Nedenleri
Hangi bilim dalında olduğumuza bağlı olarak panik bozukluk hakkında her ekolde farklı teoriler ve birçok araştırma sonuçları mevcuttur. Ancak çok kısaca ve yüzeysel olarak özetleyecek olduğumuzda;
Psikoloji alanından baktığımızda panik bozukluğa yaşamsal stresler, aile ve ilişki sorunları, kazanılmış korku, depresyon, nevrotik kişilik, çocuklukta yaşanan suistimal anıları, travmatik yaşam deneyimleri, anksiyete duyarlılığı gibi nedenlerden olduğunu görürüz.
Psikiyatri, biyo-kimyasal dengesizliğin sonucu der. Ama şimdi bir yerlerde birileri, panik bozukluğu olan danışanların birçoğunda mitral kapak prolapsusu adı verilen zararsız bir kalp anomalisi olduğunu fark etti ve bu, panik bozukluğunun neyle ilgili olduğunu anlamamızın başlangıcı oldu. Mitral kapak prolapsusu, hayatınız boyunca sahip olabileceğiniz ve asla sahip olduğunuzu bilmediğiniz bir şeydir. Ancak bazen bunu hissedemeyebilirsiniz. Ve muhtemelen bunu hissettiğiniz zaman yaşlandığınız zamandır. Kalbiniz daha güçlüdür ve vücudunuzun daha çok farkına varırsınız.
Anomali keşfettiğimiz ikinci tür şey ise hiperventilasyona daha yatkın olma durumudur. Hiperventilasyon, vücudun ihtiyacı olandan daha fazla aşırı nefes alıp verme durumuna tıpta verilen addır. Nefes darlığı ve hiperventilasyon birbiriyle yakından ilişkilidir. Nefes darlığı hissettiğinizde daha hızlı nefes alıp verebilirsiniz, bu da hiperventilasyona yol açabilir ve hiperventilasyon da nefes darlığını tetikleyebilir veya kötüleştirebilir. Bu süre zarfında panik atak veya panik bozukluğunun diğer belirtilerini de yaşayabilirsiniz.
Tıbbi hastalık öyküsü
Tıbbi hastalıklar panik bozukluğu için belirli bir psikolojik kırılganlığa katkıda bulunmaktadır. Örneğin gençken solunum problemi yaşayanlarda 18-21 yaş aralğında panik bozukluk görülebilir. Panik Bozukluğu olan ailelerin birincil üyelerinde solunum rahatsızlıkları ve astım daha sık görülür.
Panik bozukluğu olan hastalar bedensel duyumalar karşı çok hassastırlar. Kalp atışlarını dinlerler, nefeslerini kontrol ederler ve daima bir gariplik sezebilmek için tetikte beklerler. Ancak bu kadar çok kendini dinlemek de, panik atak için bir tetikleyici oluşturur.
Bedensel duyumlarını dinleyerek kaygı düzeyini arttıran hastalarda otonomik korku oluşur ve kişi daha çok korku duymaya başlar. Ortada panik atağa sebep olan bir şey olmadığı için kişi daha çok paniğe kapılır. Kontrol edememe, korkuyu yenememe ve kaçamama duygusu kaygıyı iyice yükseltir. Kişi, bu duyguları ne zaman yaşayacağını bilmediği için sürekli tetikte olur ve kaygı düzeyi yükselir. Bu bir döngü şeklinde devam eder.
Panik Bozukluğun Tedavisi
Etkinliği bilimsel araştırmalarla kanıtlanmış iki türlü tedavisi vardır. Bunlar: 1.İlaç tedavisi, 2.Bilişsel-davranışçı tedavi
1. İlaç Tedavisinde beyin sinir hücrelerindeki bozuk olan hormon faaliyetlerini düzelterek Panik Ataklarını önleyen ilaçlar kullanılmaktadır. İlaçlar genellikle psikoterapiye ek olarak rahatlatmak için kullanılır ve Xanax bunun için bir numaralı tedavidir. Ayrıca antidepresanlar da reçete edilir. Panik atak veya panik bozukluk için tedavi neden özellikle bu kadar farklıdır? Daha karmaşıktır, çünkü panik bozukluk daha kötüdür. Çok daha şiddetlidir. Panik bozukluk için ilaç almak isteyen hastalar genellikle daha fazla tedavi istemezler çünkü ilaçlar paniklerinin icabına bakacaktır. Tedavi arayan ve tedavisi en zor olan bir numaralı popülasyon erkeklerdir.
2.Bilişsel-Davranışçı Terapide (BDT)danışan aslında “tehlikesiz” olan panik atakları ile ilgili gerçekçi olmayan bilgi ve inanışları üzerinde çalışmayı ve baş etme becerileri geliştirmeyi ve korkularını yenmeyi hedefler.
BDT ve ilaç tedavisinin ikisi de tek başına etkili oluyor. Ama ilaç bırakıldıktan sonra tekrar etme olasılığı yüksekken, BDT ile çoğu vakalarda yeniden nüksetme olasılığı çok az.
Uzman Psikolog/Yetişkin-Aile-Çift-Çocuk ve Ergen Sorunları
