Hem uzman bir aile terapisti hem de bir pedagog olarak, seanslar esnasında bazı ailelerin “çocuk disiplini” kelimesini kullanırken bu kelimeyi “ceza vermek” olarak algıladıklarını görüyorum. Oysa “disiplin”, “ceza vermek” değil, çocuğu sevgi ile eğitmek ve öğretmektir. Disiplinin amacı ise çocuğun becerilerini artırmak, başkalarının haklarına saygı duymayı öğrenmesini sağlamak, kabul edilir davranış kurallarını, yaşam boyu kullanacağı baş etme becerilerini ve kendi davranışlarının sorumluluğunu almayı öğretmektir. Peki ebeveynler olarak bunları nasıl yaparız?
- Hem kendimizin hem de çocuğumuzun mükemmel olmadığını kabullenerek
- Kuralları belirlerken basit, açık ve çocuğun yaşına uygun olmasına dikkat ederek
- Pozitif davranışlarını pekiştirmek için güzel ve onaylayıcı sözler, mimikler kullanarak veya birlikte aktiviteler yaparak
- Çocuğa duygularımızı, hissettiklerimizi açarak ki kendisi de duygu ve hislerini paylaşabilmeyi yani rahatça ifade edebilmeyi öğrensin
- Çocuğun yorumlarını onu yargılamadan dinleyerek
- Utandırmak, tehdit etmek ve vurmaktan kaçınarak
- Sesinizi sadece acil durumlarda yükselterek
- Mizah becerilerimizi kullanarak ona iyi bir model olarak
- Tutarlı, adil ve anlayışlı davranarak
- Fikirlerini ve hislerini paylaşması için onu cesaretlendirerek
- Onun güvenliğinden de emin olarak aşırı korumacı olmaktan kaçınarak
- Çocuk öfkelendiğinde sakinleşmesi için sessiz bir ortam sağlayarak
Disiplin kelimesi ile doğru olmayan bir şekilde eşleştirilen “ceza vermek” kelimesi ise çocuğa yapılan sözel taciz ve misillemedir yani kısasa kısas. Olası sonuçları ise:
- Çocuğun korku, kaygı, gücenme, reddedilmişlik ve utanç hissetmesi
- Çocuğu daha aldatıcı, agresif veya utangaç yapması
- Büyüğün küçüğü ezebileceği, küçümseyip, eleştirebileceği sonucunu çıkarmasına sebebiyet vermiş olmak
- Öfkelendiğimizde karşımızdakine karşılık vermek ve yaralamanın çözüm olduğunu öğrenmesine yol açmak
- Çocuğun yaşamı üzerinde kontrolünün olmayacağını ve düşünmeden itaat etmesi gerektiğini öğrenmesine yol açmak
- Çocuğun kendi davranışı için başkasının sorumluluk alacağını öğrenmesi
- Kurallara başkalarının karar verdiğini öğrenmesi
Ağır cezalandırılan çocukların duygusal ve sosyal problemler geliştirebileceğini ailelerin bilmesi son derece önemli. Kendini algılamaları gelişmeyeceği gibi değersiz hissedeceklerdir.
Disiplinin doğal sonuçları ise:
- Çocuğun kendi davranışının sonuçlarını deneyimlemesine izin vermek. Örneğin eğer davranış pozitifse güzel sonuçlar, negatifse hoş olmayan sonuçlar gibi.
- Çocuk sürekli olarak başkalarını rahatsız ettiğinde, “mutlu” bir şekilde tekrar ortaya çıkana kadar odasında tutmak (tv, bilgisayar oyunları vs. olmadan)
- İzinsiz dışarı çıktığında ise sonucu bir süre hiç çıkmamak
Bahar Erden
Uzman Evlilik ve Aile Terapisti/Uzman Psikolog
