Kişilik Bozuklukları Hakkında Merak Edilenler
“Kişilik”, bizi başkalarından farklı kılan düşünsel, davranışsal, fiziksel, ruhsal özelliklerdir. “Kişilik bozukluğu” ise kişinin iş, aile, arkadaş ve okul çevresi ile uyumunda zorlanarak problemler yaşamasıdır. Kısacası, normal kişiliğin patolojik uzantısıdır. Mizaç ve kişilik sık karıştırılan iki kavramdır. “Mizaç” kişiliğin biyolojik ayağıdır. Yani belli mizaçlara sahip olarak doğarız. Bebeklerin de mizaçları vardır; kimisi huysuz, kimisi ise uysaldır mesela. “Kişilik” kelimesinin eş anlamlısı ise “karakter”dir. Peki neden kişilik bozuklukları yerine karakter bozuklukları demeyiz? Karakter deyince aklımıza daha ahlaki bir yargılama gelir çünkü. “Karakterli kişi” dediğimizde iyi ahlaklı birinden bahsederiz. Bu yüzden daha nötr bir ifade olan “kişilik bozukluğu” yerine “karakter bozukluğu” kelimesini kullanmayız.
Kişilik Nasıl Oluşur?
Kişilik gelişimi doğumla birlikte başlar ve 7 yaşlarına geldiğinde büyük oranda tamamlanır. Kişilik gelişiminde aile ilişkileri, aile etkileşimleri, anne ve babanın kişiliği, davranışları, duygu ve düşünceleri ve bu duygu ve düşünceleri çocuğa aktarımı, çevre ve şartlar (yaşanılan coğrafya, mahalle, içinde yaşadığı kültür, toplum, sosyal çevre, sosyoekonomik durum, okul, yaşam deneyimleri) belirleyicidir. Tüm bu etkiler bireyin kendine özgü ve ayırıcı davranışlarının bütününü oluşturur.
Kişilik Bozukluklarının Ortaya Çıkmasında Neler Etkilidir?
- Mizaç
- Merkezi sinir sistemi bozuklukları
- Anne ve babanın çocuk yetiştirirken sergiledikleri tutum
- Ağır sevgisizlik
- Çevre ve şartlar
- Kültürel faktörler
- Beyin hastalıkları
- Biyolojik faktörler
- Psikoanalitik faktörler
Kişilik bozukluğu ne zaman ortaya çıkar?
Ergenlikte başlar ve düşünsel, davranışsal ve ilişkisel örüntülerle kendini göstererek uzun süre devam eder. Çünkü zaten bu bir kişilik. Kişilik yaşam boyu gelişen bir şey olsa da, en azından ilk olarak ergenlikte tanınabilir/saptanabilir. Bazı kişilik bozuklukları ergenlikten de önce belirir.
Kişilik bozukluğu kimlerde görülür?
Genetik mirasında kişilik bozukluğu olan bir birey, eğer çocukluk döneminde çeşitli travmalar da yaşarsa; kişilik bozukluğu ortaya çıkma ihtimali oldukça yüksektir. Ancak merkezi sinir sistemi bozuklukları, mizaç, ebeveyn tutumları, çevre ve şartlar de göz önüne alınarak değerlendirilir.
Kişilik Bozukluğu Türleri Nelerdir?
Paranoid, Şizoid, Şizotipal, Antisosyal, Borderline(Sınır), Histrionik, Narsistik, Çekingen, Bağımlı, Obsesif-Kompulsif, Pasif- Agresif diye adlandırılan 11 farklı kişilik bozukluğu tanımlanır. Kişilik Bozukluklarının her biri için detaylı bilgiyi ise ilgili başlık altındaki yazılarımda bulabilirsiniz.
Kişilik bozukluğu tedavi edilmezse ne olur?
En çok kişilerarası ilişkilerde sorunlar yaşadıkları için sosyal izolasyon, yaşam kalitesinde düşme, iş bulmakta veya sürdürmekte zorluklar, öfke, kızgınlık, kaygı, bazı kişilik bozukluğu türlerinde kendine ve başka canlılara zarar verme, pasif agresif davranışlar, alkol ve uyuşturucu kullanımı, şiddet eğilimi, depresyon sıklıkla karşılaştığımız tablolardır. İç görüsü az olan bireyler oldukları için terapi almaları ve uzun süre devam etmeleri gerekir. Tedavi için gelmezlerse ömür boyu devam eder.
Kişilik Bozuklukları Genelinde Görülebilen Başka Özellikler Nelerdir?
- Kişilik bozukluğu olanlar bir problemleri olduğunu sanmazlar.
- Değişime karşı son derece dirençlidirler; yani isteksiz ve son derece katıdırlar.
- Problemleri kendilerine anormal veya yabancı gelmez. Depresyonu düşünün. Depresyonda olduğunuzu bilirsiniz çünkü depresyonunuz olmadığı zamanı bildiğiniz için ortada normalden sapmış bir durum mevcuttur. Normalde olduğunuzdan farklı bir durumdur bu. Fakat sizdeki problemin daima var olduğunu düşünün çünkü siz o sunuz. Bu yüzden de sizde bir problem olduğunu düşünmüyorsunuz.
- Bu kategoride problemleriniz varsa ve 30 yaş civarında başlamışsa, bu bir kişilik bozukluğu değildir çünkü kişilik bozuklukları bu yaş civarında gelişmez.
- İç görüleri çok azdır.
- Kendi kendilerini baltalarlar. Her seferinde olumsuz sonuçla karşılaşsalar bile aynı şeyi tekrar tekrar yaparlar ki bu durum başkalarına anlaşılmaz gelebilir.
Kişilik Bozukluğu Tedavi Süreci Nasıldır?
Kişilik bozukluğu tedavisi oldukça uzun süren ve zor bir süreçtir. Hastalıklarının farkında olmadıkları için kendi başlarına tedavi yolu aramazlar. Hastalığını kabul etmek ve profesyonel bir yardım almak konusunda direnirler. Tedaviyi bir şekilde gelirlerse rahatsız edici semptomların hafiflediği görülür. Tedavi kişilik bozukluğunun türüne bağlı olarak değişebilir, ancak psikoterapi (danışmanlık) tedavinin ana unsurudur. Kişilik bozuklukları ile çalışırken biz klinisyenler kişinin tüm yaşam öyküsünü göz önünde bulundururuz. Bazı durumlarda, ortaya çıkabilecek aşırı atakları tedavi etmek için ilaç kullanılabilir. Bu hastalığın tedavisindeki amaç, hatalı düşünce kalıplarının değerlendirilmesi, yeni düşünce ve davranış kalıplarının öğrenilmesi, başa çıkma ve kişilerarası ilişki becerilerinin geliştirilmesidir.
